EMDR YÖNTEMİ NEDİR?

Türkçeye Göz Hareketleri ile Duyarsızlaştırma ve yeniden işleme terapisi olarak çevrilen EMDR terapisi Adaptif Bilgi İşleme Modeli’ne dayanmaktadır. Başlangıç çalışmaları göz başladığı için daha çok göz hareketleri ile çalışma tercih edilse de çift yönlü uyarım işitsel ya da dokunsal olarak da verilebilmektedir.

2019 yılında yapılan bir araştırmada 30’un üzerinde randomize kontrollü çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmanın sonucu olarak EMDR’nin danışanların çoğunluğunun travma sonrası stres semptomlarını etkili bir biçimde azalttığı veya yok ettiği izlenmektedir. Genellikle psikolojik sorunları ile bağlantılı olan semptomlarda da (endişe gibi) azalma sağladığı görülmektedir (de Jongh et al., 2019.)

AIP Modeline göre beyin, her yeni deneyimle kendisine ulaşan bilgiyi işler, kaydeder.  Beyine gelen duygu, düşünce, bedensel duyum, duyusal (imge, ses, koku) bilgiler işlenip ilişkili anı ağlarına bağlanarak depolanır.  Adaptif Bilgi İşleme sistemi sağlıklı çalıştığında, ruh sağlığını ve insan gelişimini desteklediği için adaptif/ uyumlu bir mekanizma olarak kabul edilir.

Kurama göre hafıza ağları; algı, tutum ve davranışların temelini oluşturur. Yeni bilgi ve deneyimler ile adaptif ve normal işlemleme gerçekleşir. Bu fizyolojik bilgi işleme sistemi de,  beden gibi, sağlıklı ve iyi olmaya yönelimlidir.

Travmada dikkat, içsel hafıza ağları ile dış uyaranlar arasında bölünür. EMDR ile hızlandırılmış bilgi işlemleme, travmatik anıyı sağlıklı çözümlere dönüştürür. Hafıza ağları arasında/içinde yeni bağlar kurmasını kolaylaştırır. Yeni spontan içgörüler kazanılır. Duygusal ve fiziksel tepkilerde değişim görülür.

EMDR terapisi bu işlemlemenin dışardan yardımla vererek tamamlanması ya da kolaylaştırılması diyebiliriz.

EMDR terapisinde asıl amaç kişinin yaşam kalitesini etkileyen rahatsızlıkların arka planında işleyen negatif inanca ulaşmak (değersizim, başarısızım, acizim) ve inanç üzerinden ilerleyen uyum bozucu süreci yeniden işlemleyerek kişinin şikayetlerini azaltmaktır.

EMDR terapisinin uygulanabildiği başlıca konular:

• Rahatsız edici anılar
• Yas
• Travma
• Kompleks travma
• Kronik stres
• Fibromiyalji gibi ağrı rahatsızıkları
• Yeme bozuklukları
• Beden algısı bozuklukları
• Cinsel travmalar
• Depresyon
• Fobiler
• Kaygı bozuklukları

EMDR sağlıklı bireylerde de performans geliştirme amacıyla tercih edilebilmektedir. Sahne korkusun, sınav kaygısı, spor müsabakaları gibi konularda duygusal kaynakların güçlendirilmesi veya kazanılması için uygulanabilmektedir.

Ülkemizde EMDR’ın yaygınlaşması 1999 depremi sonrası Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) semptomlarına yönelik yapılan çalışmalarla olmuştur. Ayrıca sel, terör saldırıları, diğer doğal afetler ve pandemi gibi travmatik olaylar sürecinde sıkça tercih edilen bir yöntemdir ve etkisi klinik çalışmalarla ispatlanmıştır.

EMDR terapisinde süreç önceden belirlidir. Yapılandırışmış terapiler arasındadır. Bu aşamalar şu şekilde ilerlemektedir:

1. Danışanın Geçmişi: Danışanın ihtiyaçlarının anlaşılması ve hikayesinin aldınmasını içeren bu basamakta en önemli diğer konu terapotik bağın kurulması aşamasıdır.
2. Hazırlık: Bu aşama danışanın teravi süreci hakkında bilgilendirilmesini ve hazırlanmasını içermektedir. Psikoeğitimin verildiği bu süreçte uyarımın nasıl yapılacağı, danışanın tercihi, ihtiyaç doğrultusunda seans sıklıklarının belirlendiği aşamadır. Bu aşamanın diğer önemli konusu danışanın kaynaklarının güçlenmesi “güvenli yerin” oluşturulmasıdır.
3. Değerlendirme: Bu aşamada uzman yaşanan son olay üzerinden çalışılması hedef anıyı, danışanın kendiyle ilgili negatif (olumsuz) inancını, danışanın terapi süreci sonrasındaki hedefini ve burada sahip olmak istediği inancı, danışanı duygusal olarak tetikleyen hatırlatıcıları ve beden duyumlarını alır. Sonrasında da aldığı her bilgi üzerinden daha sonra karılaştırmak üzere puanlama yaparak bir sonraki aşamaya geçer.
4. Duyarsızlaştırma: Bu aşamada ilk üç aşamada alınan bilgiler doğrultusunda belirlenen hedef için çift yönlü uyarım verilir. Bunun amacı beynin her iki yarısında konunun işlenmesini sağlamaktır.
5. Yerleştirme: Terapi süreci sonrasında danışanın sahip olmayı istediği pozitif inancın yerleştirildiği aşamadır. Bu da çift yönlü uyarım aracılığı ile gerçekleşmektedir.
6. Beden Tarama: Danışanın bu aşamadaki beden duyumlarını fark etmesi ve bunu pozitif inançla birleştirmesinin sağlandığı aşamadır.
7. Kapanış: Seans tamamlanır ve yine danışan bilgilendirilir. Seansta yapılan çalışmanın Seansta yapılan işlemenin bir sonraki seansa kadar devam edeceği, bir sonraki seansa kadar fark ettiği önemli konuları konuları not alması gerektiği üzerine bilgi verilir.
8. Yeniden Değerlendirme: Terapi süreci üzerinde karşılıklı değerlendirme yapılır. Yeniden çalışılması gereken bir konu olup olmadığı kontrol edilir ya da seansların sonlandırılmasına karar verilebilir.

EMDR terapisinde de birçok terapi yönteminde olduğu gibi seans süreleri 45-50 dakikadır.

Seans sıklığı ve sayısı yine kişinin ihtiyacına göre değişmekle birlikte ortalama haftada 1 görüşme olarak planlanmaktadır. Uzmanın görüşü ve kişinin içinde bulunduğu durum göz önüne alınarak bu süreç değişiklik gösterebilmektedir.

Yaşanan travmanın sayısı, kişi üzerindeki etkisi, olaya maruz kalınan yaş, maruz kalınan süre, kişinin psikolojik sağlamlık yapılarına göre kaynaklarının varlığı ya da bu kaynaklara erişimi gibi birçok faktör süreci etkilemektedir.

EMDR süreci ile ilgili genel bilgiyi video izleyerek ya da dinleyerek edinmek isteyenler için güvenli bir kaynak olarak önerimiz EMDR Akredite eğitmenlerinden biri olan Asena Yurtsever’in anlatımının olduğu şu videodur: